Het Cassandra effect is het gebrek aan emotionele wederkerigheid en komt voor bij partners van mensen met autisme.

Wat is Cassandra effect?

De affectieve aandoening van Cassandra (afgekort CADD) is door de Britse autismedeskundige Maxine Aston geïntroduceerd. Het Cassandra-effect komt regelmatig voor bij partners van persoon met autisme. Door gebrek aan emotionele wederkerigheid, voelt een partner zich vaak niet gezien, gehoord en begrepen. Vooral omdat de partner met autisme moeilijk over gevoelens kan praten en zich emotioneel afsluit. De andere partner (vaak de vrouw) voelt zich daardoor veelvuldig alleen en moet veel dingen zelf maar zien te regelen. Het kan ook andersom zijn als de vrouwelijke partner autisme heeft, maar dit zien we in de praktijk minder.

Cassandra Affective Deprivation Disorder (CADD)

Het Cassandra syndroom is gedefinieerd als een stoornis door een gemis aan gevoel. Het ontbreken van emotionele wederkerigheid ligt aan de basis van de verschijnselen. Het Cassandra-effect bij de partner van iemand met autisme kan ook in andere situaties voorkomen. Bijvoorbeeld in gezinssituaties waar narcisme, depressie, posttraumatische stressstoornis of drugsverslaving o.i.d een rol spelen. Vanaf 2007 wordt de naam ‘Affective Deprivation Disorder’ gebruikt. Letterlijk te vertalen als een ‘affectieve stoornis’ of gemoedsstoornis. Het Cassandra-effect kan voorkomen bij een partner, ouder, zus, broer of kind van iemand met een Autisme Spectrum Stoornis.

Hoe ontstaat het Cassandra-effect?

Een affectiestoornis zoals het Cassandra-effect kan binnen een relatie ontstaan als iemand het gevoel heeft dat zijn of haar emotionele behoeftes langdurig niet vervuld worden. De menselijke behoeftes zoals liefde, geborgenheid, begrip en emotionele wederkerigheid zijn essentieel voor de onderlinge verbinding. Als dit niet wordt ervaren, kan dit leiden tot boosheid, verwarring, wanhoop en eenzaamheid bij de partner. Als autisme niet gezien, gediagnosticeerd of erkend wordt, voelt de partner zich vaak nog meer onbegrepen. Zeker als hulpverleners het ‘probleem’ niet zien. Hier ontstaat het ‘’Cassandra-effect.’’

Autisme spectrum in relaties geeft vaak communicatieproblemen

Mensen met autisme spectrum stoornis kunnen zich vaak lastig inleven in de gevoelens van anderen. Ook in de onderlinge communicatie komt een gebrek aan inlevingsvermogen vaker voor. Mensen met autisme kunnen in veel gevallen alleen de ‘waarheid’ vanuit hun eigen gedachtegang zien. Bij onbegrip en meningsverschillen kan er boosheid ontstaan, omdat de partner met autisme zich niet gehoord en begrepen voelt (vanuit zijn perspectief). Zijn partner ervaart dit echter vanuit haar of zijn perspectief en voelt zich op zijn of haar beurt dan achtergesteld en raakt gefrustreerd omdat hij of zij niet tot de ander lijkt door te dringen. Lees ook communicatieproblemen bij autisme.

Onvermogen om emotionele steun te bieden

Het Cassandra-effect ontstaat door het emotionele gemis, als de partner met autisme niet die emotionele steun kan geven die de ander graag verlangt en verwacht. Er is zeker géén sprake van opzet of schuld in het spel. Het is een onvermogen van de partner met autisme om die emotionele steun te geven. Ook kunnen er problemen worden ervaren door een andere manier van denken binnen de Theory of Mind. Over het algemeen hebben mensen met autisme meer moeite om de juiste woorden aan gevoelens te geven. Eerder is vastgesteld dat ongeveer 85% van de mensen met autisme spectrum stoornis in meer of mindere mate lijdt aan het Cassandra syndroom. Dat geeft in de praktijk veelvoudig problemen in de relatie, omdat gevoelens heel moeilijk of vrijwel niet kunnen worden geuit. Soms omdat gevoelens minder worden ervaren, maar ook de moeilijkheid om dit überhaupt in woorden te kunnen benoemen.

Relatieproblemen bij mensen met ASS

Het komt regelmatig voor dat het Cassandra-syndroom problematisch wordt in een relatie. Helemaal als er ook nog kinderen in het gezin zijn. Er zijn vaak veel spanningen dat ook weer het nodig effect heeft op beide partners. De partner met autisme is onopzettelijk verantwoordelijk voor het emotionele gemis bij de andere partner. Op het werk en buiten de deur vertoont de persoon met autisme wellicht veelvuldig camouflagegedrag. Hierdoor lijkt hij of zij redelijk goed te functioneren. In de thuissituatie zal de andere partner het gebrek aan emotionele wederkerigheid als egocentrisch of zelfs narcistisch kunnen bestempelen. Echter wordt dit vaak niet opgemerkt door de buitenwereld. De partner voelt zich hierdoor alleen, achtergesteld en kan zijn of haar verhaal vaak niet kwijt aan anderen die het niet zien, laat staan begrijpen.

Hoe ervaart de persoon met autisme het Cassandra-syndroom?

Het is goed om te beseffen dat de persoon met het Cassandra-syndroom geen kwade bedoelingen heeft. In het begin zal hij vaak zijn best doen om het de partner (vaak de vrouw) naar haar zin te maken. Vaak zal hij zelf niet goed begrijpen hoe het gebrek aan de onderlinge verbinding, emotionele intimiteit en geborgenheid bij de ander overkomt. Mede omdat de persoon met autisme vaak zelf al moeite heeft op het uiten en verwoorden van gevoelens. Laat staan dat hij deze op de juiste manier van zijn partner kan ‘aanvoelen’ en begrijpen. Omgaan met autisme vraagt op veel facetten de juiste aandacht.

Gevolgen van het Cassandra-effect

Werk, sport, hobby’s etc. kunnen voor een persoon met het Cassandra-syndroom belangrijker lijken dan een relatie. In de onderliggende relatie en bij communicatieproblemen trekt de persoon met autisme zich vaak terug, wordt stiller en gaat nog meer in zijn eigen leefwereld zitten. Ook kan het in de praktijk regelmatig tot overprikkeling of zelfs woede-uitbarstingen leiden. Sommige krijgen meer angsten of worden gevoelig voor sociale angststoornissen. Vooral omdat de persoon met autisme zichzelf niet begrepen voelt en beide partners het gevoel kunnen hebben dat ze een ‘andere’ taal spreken. Het gevolg is dat de ander zich steeds weer onmachtig, eenzaam, achtergesteld en teleurgesteld voelt.

“Cassandra effect bij autisme en gebrek aan emotionele wederkerigheid”