Autisme en angststoornissen

Autisme en angststoornissen komen vaak voor bij mensen met autisme. Herken jij jezelf daar ook in?

Autisme en angststoornissen

Autisme en angst komen in de praktijk vaak voor. Angst is een mechanisme dat ons beschermt. Angst zorgt ervoor dat we alert worden op mogelijk gevaar. Maar angst is niet altijd reëel. Mensen met autisme zijn in de basis sneller angstig, ook al is dat niet nodig. Het systeem is hier in veel gevallen meer gevoelig voor. Soms kunnen angsten ook de overhand nemen. Dit kan zo ver gaan, dat iemand met autisme bijvoorbeeld de deur niet meer uit durft, omdat hij of zij bang is voor mensen massa’s. Zodra een angst iemand in het dagelijks leven zodanig beperkt, terwijl het feitelijk geen realistische angst is, spreken we van een angststoornis.

Autisme en angstig in sociale contacten

Voor mensen met autisme kost het aangaan en onderhouden van sociale contacten vaak veel inspanning en de nodige moeite. Soms zoveel dat ze sociale interacties met anderen vermijden, gaan (liever) niet naar verjaardagen of feestjes en ontmoeten liever geen onbekende mensen. Het is juist de angst voor het ‘onbekende’ wat hen het meeste vreest. Niet weten welke mensen je tegenkomt, niet weten wat de verwachtingen zijn, niet weten wat de gespreksonderwerpen zijn etc. Sociale contacten kosten vaak meer energie dan ze eruit krijgen. Sommige mensen met autisme moeten hier naderhand dan ook echt van bijkomen. Ook vinden juist mensen met hoogfunctionerend autisme al die ‘koetjes en kalfjes’ gesprekken totaal niet interessant en vermijden dit liever.

Angststoornissen komen vaker voor bij mensen met autisme

Angststoornissen zijn één van de meest voorkomende stoornissen bij autisme. Dit is ook overeenkomstig volgens de DSM-5 classificering. Dit zijn atypische angstsymptomen die veelvuldig voorkomen en samenhangen bij mensen met autisme. Vooral bij onbekende situaties, angst voor veranderingen, verstoring van eigen gewoonten en patronen. De onduidelijkheid en onvoorspelbaarheid roepen vaak angst op. Dit kan ook opspelen bij zintuigelijke prikkels, harde geluiden, onvoorspelbare geluiden, felle lichten e.d. Dit roept vaak afweer en weerstand op die mensen met autisme liever zo veel mogelijk vermijden. Mensen met autisme ervaren dan ook veel stressprikkels. 

Angstproblemen en sociale camouflage

Mensen met autisme hebben een zeer sterke behoefte aan voorspelbaarheid. Bij meisjes en vrouwen hangen bepaalde angststoornissen en problemen ook samen met hun sociale camouflage. Ze proberen bepaalde angsten zo veel mogelijk te ‘camoufleren’ (maskeren). Ze gaan bepaald gedrag beredeneren en kopiëren van anderen, zoals dat van hun omgeving verwacht wordt. Vaak doen ze er alles aan om maar niet ‘ontdekt’ te worden. Proberen te vermijden wat ze werkelijk denken en voelen. Voortdurend alert zijn op hetgeen wat ze moeten zeggen, continu nadenken of dit gepast is en proberen niet te direct te zijn. Dit brengt in hun dagelijks leven veel stress en angst met zich mee.

Lees en bekijk het filmpje over autisme camoufleren.

Sociale angsten en vermijdingsgedrag

Gegeneraliseerde angststoornissen en sociale angststoornissen komen vaak voor bij mensen met autisme. Vooral sociale angststoornissen is voor veel mensen met autisme herkenbaar. Vaak angst om afgewezen te worden, kritiek op hun gedrag te krijgen of bang zijn dat ze de verkeerde dingen zeggen. Hier kan ook vermijdingsgedrag uit voortvloeien. Hierdoor kan iemand met autisme sociale situaties, school, studie en bepaalde werksituaties gaan vermijden. Helemaal als er sprake is van faalangst of perfectionistisch gedrag. Als het in hun hoofd dan niet gaat zoals het ‘moet’ of zoals het goed voelt, dan vermijden ze het. Sociale angsten kunnen vaak ook al opgedaan zijn in de jeugd. Bijvoorbeeld als iemand met autisme vaak is gepest of zich buitengesloten heeft gevoeld door leeftijdsgenootjes. Daar zullen ze altijd extra gevoelig en kwetsbaar in zijn.

Waar komt de angst vaak weg?

Omdat sommige symptomen van een angststoornis voortkomen uit autisme, is het belangrijk om de oorzaak en betekenis van de angst te achterhalen. Dit geeft iemand met autisme meer inzicht in de aard van zijn of haar angsten. Dit kan mede voorkomen dat bepaalde angsten te snel als angststoornis wordt gezien. Juist als autisme hierin de onderliggende factor is. Er zit verschil in een angststoornis of zintuigelijke overgevoeligheid en onvoorspelbaarheid in bepaalde situaties en gebeurtenissen. Overprikkeling bij vrouwen met autisme komt bijvoorbeeld veelvuldig voor, waarbij onderliggende angst vaak een rol speelt. Uiteraard speelt dit ook bij mannen, maar dit kan ook meer op andere gebieden liggen.

Autisme en angststoornissen liggen dicht bij elkaar

Autisme en angststoornissen liggen dicht bij elkaar. Het is in de praktijk dan soms ook lastig om te beoordelen of iemand met autisme nu overgevoelig reageert op bepaalde situaties of een angststoornis heeft. Ook hulpverleners zijn niet altijd in staat om bepaalde angstproblemen te kunnen herleiden naar autisme. Iemand krijgt dan een diagnose ‘angststoornis”, maar het autisme wordt niet gezien. Om vast te kunnen stellen of er naast autisme sprake is van een co-morbide angststoornis, is het belangrijk na te gaan of de angstproblemen passend zijn bij het algemene én emotionele ontwikkelingsniveau van de persoon met autisme. Ook is het goed om te kijken hoe iemand autisme zintuigelijke informatie verwerkt. Angstproblemen kunnen daar verwant aan zijn. Bij de ene persoon zal dit meer beperkingen opleveren dan bij een ander.

Hoe kan je angsten bij autisme aanpakken?

Afhankelijk van de mate en de onderliggende oorzaak van bepaalde angstproblemen of een angststoornis, is er wel of geen therapie nodig. Heeft iemand bijvoorbeeld ook last van paniekaanvallen, dan is een speciale angstbehandeling of cognitieve gedragstherapie aan te raden. Zijn de angsten met name gebaseerd op overgevoeligheden of overprikkeling bij autisme, kan dit ook aangepakt worden met een vaardigheidstraining of specifieke autisme training. Uit ervaring blijkt dat mensen met autisme die een burn-out krijgen, vaak ook kampen met angsten. Vaak is er dan sprake van een autistische burn-out.

Lees meer over autisme training bij burn-out.

Zoek een ervaringsdeskundige op het gebied van autisme

Bij autisme en angststoornissen is het essentieel dat de hulpverlener ervaringsdeskundig is op het gebied van autisme. In de praktijk is dit namelijk niet altijd het geval, waardoor de persoon met autisme zich niet goed gehoord of begrepen voelt. Dit werkt een efficiënte aanpak van bepaalde klachten dan ook tegen. De hulpverlener moet de ‘autisme taal’ kunnen begrijpen en dit ook kunnen filteren. Juist mensen in het hoogfunctionerend autisme hebben soms zoveel camouflagegedrag, dat de werkelijke kern van het probleem niet wordt gezien. Dan moet een hulpverlener echt kunnen doorvragen en toetsen om de kern van het probleem naar voren te kunnen halen en hier een gerichte plan van aanpak voor te maken.

Verborgen autisme en depressieve klachten

Voor hulpverleners is het uitermate van belang om door te vragen als zij cliënten krijgen met angstproblemen. Ook als er sprake is van sterke stemmingswisselingen die tot depressieve klachten kunnen leiden. Angsten en depressies staan vaak niet alleen op zichzelf, maar worden veroorzaakt door gebeurtenissen en de reacties hierop. Mensen krijgen dan soms alleen een behandeling voor een depressie of bepaalde angsten, maar de problemen blijven aanwezig. Vaak met pieken en dalen. Autisme en depressie gaan helaas ook vaak hand in hand samen en kan in lastige periodes blijven terugkomen.

Angst- en stressklachten

Met name bij vrouwen kunnen stress- en angstsymptomen verborgen blijven aan de binnenkant en onbewust en bewust worden gemaskeerd. Een hoge mate van stress is een algeheel bekend voorkomend probleem bij mensen met autisme. Het is dan belangrijk om een goed zicht te krijgen op de triggers die de stress veroorzaken. Zowel in je privé omgeving, op het werk en binnen de sociale communicatie. Je zal dan beter moeten leren omgaan met deze stress en angst, waardoor je hier meer grip en controle over krijgt. Leren doseren, ontstressen en leren loslaten van hetgeen wat je beter los kan laten.
Dit scheelt weer veel piekeren en negatief doemdenken.

“Autisme en angststoornissen met maatwerkgerichte aanpak benaderen”