PDA is een gedragsprofiel wat als vermijdingsgedrag binnen het autismespectrum voorkomt. Hoe herken je PDA-gedrag en wat houdt dit precies in?

Wat is PDA bij autisme?

PDA staat voor Pathological Demand Avoidance. Beter gezegd gaat het hierbij om een  pathologische vraagvermijding. Dit is een gedragsprofiel op het autistisch spectrum. Hierbij biedt een persoon met autisme veel weerstand aan de gewone eisen van het leven en dit geeft een inbreuk op de autonomie (zelfbeschikking). Vraagvermijding bij PDA gaat niet zo zeer om de activiteit zelf, maar het gevoel van ‘moeten’ geeft enorme weerstand.  Het gevoel van inbreuk op de eigen autonomie veroorzaakt stress en angst.

De kenmerken van PDA

Hieronder omschrijven wij de belangrijkste kenmerken van PDA:

  • Erg gevoelig voor gezichtsuitdrukkingen, stemmen en emoties van anderen
  • Intense emoties en stemmingswisselingen die volledig worden geuit
  • Veelvuldig rollenspellen spelen en maskeergedrag vertonen om dingen te ontvluchten. Ook goed zijn in ‘net doen alsof’ of ‘fantasiespelletjes’ naar anderen.
  • Overdreven behoefte aan controle wat gedreven wordt door overmatige angst
  • Bij enorme stress een paniekaanval of meltdown krijgen, wat tot agressie kan leiden naar anderen. Anderen keren juist volledig naar binnen en sluiten zich af.
  • Veel weerstand ervaren en het veelvuldig vermijden van de gewone dingen die bij het dagelijks leven horen
  • Zich niets aantrekken van de impact van hun gedrag op andere personen.
  • Geen routines kunnen volgen, zeker niet als deze van buitenaf worden opgelegd.
  • Soms erg familiair omgaan met volwassenen
  • Vaak heel ander gedrag vertonen op school of werk dan thuis. Vaak wordt er veel ingehouden, wat er vervolgens thuis weer uitkomt in de vorm van enorme woede en frustratie.
  • Snel en extra getriggerd kunnen worden door sensorische prikkels, harde geluiden, fel licht, plotselinge aanrakingen e.d. Dit kan heel bedreigend zijn.
  • Vaak nieuwe interesses in dingen ervaren, maar dit is vaak kort en intensief en dan wordt de aandacht weer verlegd naar een andere interesse.
  • Veelvuldige en aanhoudende communicatieproblematiek in de sociale communicatie met anderen.
  • Zeer sterke repetitieve, maar ook beperkte gedragspatronen die al sinds de vroege kinderjaren aanwezig zijn.
  • De zintuigelijke ervaring met geur, smaak, honger en dorst worden vaak anders ervaren. Hier enerzijds juist extreem of anderzijds slecht op afgestemd zijn.
  • Diverse sociale strategieën inzetten om dingen te kunnen vermijden

Problemen bij PDA (h)erkennen

Omdat geen persoon met autisme hetzelfde is, zal iedereen weer andere kenmerken kunnen ervaren. Het is wel belangrijk om te weten wat PDA-gedrag bij autisme is, zodat je dit bij jezelf of bij je partner of familielid herkent. Juist omdat alle standaard benaderingen bij iemand met autisme en PDA in de opvoeding, binnen het onderwijs of in de hulpverlening niet goed werken. Mensen met autisme houdt veelal van duidelijke regelmaat, structuur, voorspelbaarheid en strakke planning. In de praktijk werkt dit niet voor een persoon met autisme die binnen het PDA-profiel valt. Die heeft juist begrip en respect nodig voor zijn eigengereidheid, flexibiliteit, eigen normen en waarden en vraag naar soepele eisen.

PDA bij autisme en de communicatie

Veel mensen met PDA bij autisme zijn vaardig met taal. Ze kunnen het ook leuk vinden om mensen te schokken, kunnen behoorlijk overdrijven en proberen hun woorden met kracht uit te drukken. Waarbij bij veel mensen met autisme het juist moeilijk vinden om te liegen, ligt dit anders bij mensen die passen in het PDA-profiel. Vaak worden er ook smoezen verzonnen om bepaalde dingen uit te weg te gaan, zodat ze het kunnen vermijden. Ook zijn ze vaak meer gevoelig voor boosheid, woede en spanningen bij en door anderen. Door dergelijke aspecten en verkeerde interpretaties, verloopt de sociale communicatie met anderen dan ook niet vaak soepel.

Verwachtingen van mensen en de maatschappij  

Mensen met autisme en PDA hebben heel veel moeite met allerlei verwachtingen die op hen gelegd worden. Veel verwachtingen veroorzaken spanning, ongemak, afweer en angst. Het kan als zo bedreigend overkomen, dat iemand verwachtingen tracht te vermijden. Daardoor gaan mensen met een PDA-profiel veel situaties uit de weg en dat op meerdere vlakken. Uiteraard leidt dit tot allemaal negatieve gevolgen, maar als de angst, tijdsdruk of bedreigende factor overheerst, zal het vermijden van de nare gevoelens altijd voorop staan. Hoe meer verwachtingen er geschept worden, hoe eerder iemand met PDA die zal vermijden of ontwijken.

De gevolgen van PDA in de praktijk

In het dagelijks leven zal iemand met een PDA-profiel veel last hebben van de gevolgen van het vermijden van dingen. Het vermijden of uitstellen van taken, maakt het probleem vaak nog groter, waardoor er vaak afstel volgt. Zeker als mensen in je omgeving het niet begrijpen en je telkens op je verantwoordelijkheden wijzen en wat je allemaal nog moet doen. Het is van belang om je eigen PDA-profiel goed in kaart te krijgen. Praat er over met anderen om je heen, zodat zij jouw gedrag leren inzien en kunnen begrijpen. Je doet het namelijk niet expres. Het helpt ook om alle verwachtingen, taken en verantwoordelijkheden inzichtelijk te maken en deze waar mogelijk te herkaderen naar haalbaarheid.

Hierbij nog een paar interessante blogs

“PDA bij autisme en het herkennen van het vermijdingsgedrag”